Rusya’yı anlatmak, Rusya’yı yaşamakla mümkün

Bize Rusya’yı anlatan, ama Rusya’yı hiç görmemiş olanlardan artık yorulduk. Hayatında bir kez bile bu ülkeye adım atmamış, gelmişse de üç gün kalmış kişilerin çıkıp “Rusya uzmanı” sıfatıyla konuşmaları; burada uzun yıllardır yaşayan, burada hayatın içinde olan bizleri gerçekten üzmeye başladı. Çünkü onların anlattığı Rusya ile bizim yaşadığımız Rusya’nın uzaktan yakından ilgisi yok.

Üstelik geçmişte yolu bu ülkeden geçenlerin – özellikle 2010 öncesinden bahsediyorum – anlattıkları da bugünün Rusya’sıyla örtüşmüyor. Çünkü bazen “Rusya bunu konuşuyor.” diyerek ortaya bir konu atıyorlar ve onun üzerinde yorulmadan, sıkılmadan, yüzleri kızarmadan, doğru-yanlış demeden saatlerce yorum yapıyorlar. Rusya ile hiçbir ilgisi olmayan fikirler ortaya atılıyor. Ne yazık ki kendi meslektaşlarım arasında da bu tutuma rastlıyorum.

Evet, Rusya enteresan bir komşu. Bölgenin önemli aktörlerinden biri. Olayların merkezinde yer alan, hareketliliğin ve beklenmedik gelişmelerin eksik olmadığı bir ülke. Ancak bu, herkesin kendi düşüncesini “Rusya gerçeği” gibi sunabileceği anlamına gelmemeli. Şahsen ben, “Rusya’yı heceliyorum.” derken bile kelimeleri titreyerek söylüyorum. Onlarsa kendilerine “Rusya uzmanı” denmesinde bir beis görmüyorlar.

Bu muazzam coğrafya; inanılmaz çeşitlilikteki halkı, her gün değişen yapısıyla kitaplardan okuyarak veya kısa ziyaretlerle tanınabilecek bir yer değil. Biz bile neredeyse her sabah “yeni bir Rusya’ya uyanıyoruz” diyoruz.

Geçtiğimiz günlerde katıldığım bir canlı yayında, yine böyle bir tartışma anında sakinliğimi kaybettim ve “Bir dakika, Rusya’yı kime anlatıyorsunuz? İçinizde Rusya’da yaşayan benim.” demek zorunda kaldım.

Cehaletin tehlikeli boyutu

Üstelik artık Türkiye-Rusya ilişkileri eskisinden çok daha yakın. Ticaret hacmi arttı; doğrudan Rusça konuşabilen Türk diplomatlarımız, gelişmeleri yerinde ve kaynağından okuyabilen gazetecilerimiz var. Artık İngilizce kaynaklardan yazanlara bakarak Rusya’yı anlamaya çalışmak, demode bir yöntem.

Hatta öyle anlar yaşıyoruz ki biz bile şaşırıyoruz. Uzun bir süre önce, Ukrayna ile çatışmanın başlamasının ardından Moskova’ya bir gazeteci grubu getirilmişti. O dönemde yabancı markalar, Rusya’dan çekildiklerini açıklamıştı; ancak çoğu mağazasını kapatmamış, vitrinlerini olduğu gibi bırakmıştı. Neden mi? Çünkü geri döndüklerinde aynı yerleri bulamayacaklarını biliyorlardı. Kira sözleşmeleri bağlayıcıydı. Üç yıl ise üç yıl; ya tamamını ödeyip çıkmaları ya da süresini doldurmaları gerekiyordu.

İşte o gazeteci grubundan biri, Türk iş insanlarıyla otururken gözlemini “övgüyle” anlattı. Hayatında ilk defa Rusya’ya gelmiş biri olarak bize şöyle dedi:
— Bu yabancı markalar, dükkânlarını vitrinlerini bozmadan bırakıyor. Çünkü Ruslara şöyle bir mesaj veriyorlar: “Bak, ürünümü görüyorsun ama alamıyorsun.” Böylece insanlara baskı kuruyorlar.

O masada oturan herkes – ki çoğu otuz yılı aşkın süredir burada bulunan iş insanlarıydı – o anı unutamadı. Sözde gazeteci ayrıldıktan sonra gülmekten kendimizi alamadık. Çünkü bu açıklama o kadar bilgisizceydi ki cevap vermeye bile gerek görmedik. Lüks markaları alan kitle, zaten maddi olarak bu ürünleri başka ülkelerden temin edebilecek güce sahip. Hatta öyleleri var ki beğendiği ürünü almak için üreticiye özel jetini bile gönderebilecek ve ayağına getirebilecek imkâna sahip. O markaların normal halkla ilgisi olmadığını bile anlama kapasitesinden uzak biri, artık Türkiye’ye döndüğünde Rusya ile ilgili kim bilir neler anlatıyordur.

Bu sadece bir örnek ama çok şey anlatıyor. Çünkü artık her konuda uzman olarak televizyon ekranına çıkan, bugün başka, yarın başka bir konuda konuşan kişilerin “Rusya yorumlarını” duymak istemiyoruz. Hatta geçmişte Rusya’da yaşamış kişilerin bile bugün kalkıp “Rusya budur” demesi bize tuhaf geliyor. Çünkü Rusya, her günü başka, her saati sürprizlerle dolu bir ülke. Bu toprakları anlatmak için bilgiye ulaşmak, dışarıdan, uzaktan yapılacak bir iş değil.