Üç yıllık çatışma sürecinin ardından ilk defa Rusya ve Ukrayna arasında İstanbul’da yapılan doğrudan görüşmeler sona erdi. Taraflar, bu süreçteki en büyük esir değişimi ve ateşkes önerileri üzerine mutabakata vardı. Gelecekte neler olabileceğine dair ayrıntılar, RİA Novosti’nin haberinde yer aldı.
Tehditler ve teklifler
Resmî yetkililer, sürece ciddi yaklaştıklarını sürekli vurguladı. Bu ciddiyet, Rus müzakere heyetinin 15 Mayıs boyunca Ukraynalı muhataplarını beklemesiyle de ortaya kondu. Ancak Kiev temsilcileri görüşmelere geç katıldı.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, Perşembe günü Ankara’ya gitti ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la üç saatlik bir görüşme gerçekleştirdi. Ardından delegasyonunun İstanbul’a geçeceği doğrulandı. Ancak müzakerelerin Perşembe akşamı mı yoksa Cuma günü mü gerçekleşeceği belirsizdi.
16 Mayıs’ta Ukrayna Savunma Bakanı Rüstem Umerov, Zelenskiy’nin ofisinden Andriy Yermak ve Dışişleri Bakanı Andriy Sıbiga, ABD Dışişleri Bakanı Marko Rubio ve Trump’ın özel temsilcisi Keith Kellogg ile görüştü.
Rus ve Ukraynalı delegasyonlar, 2022 Mart’ında olduğu gibi yine Dolmabahçe Sarayı’nda bir araya geldi. Saray, iki gün boyunca dünya basınının ilgi odağıydı.
Rus heyetinin başında yine Devlet Başkanı yardımcısı Vladimir Medinskiy yer aldı. Medinskiy, “Resmî heyetimiz, Devlet Başkanı kararnamesiyle oluşturuldu. Tüm gerekli yetki ve donanıma sahibiz. Amacımız, çatışmanın temel nedenlerini ortadan kaldırarak kalıcı barışı tesis etmektir.” dedi.
Yanında yeniden Savunma Bakan Yardımcısı Albay General Aleksandr Fomin de vardı. Genelkurmay Ana Daire Başkanı Amiral Igor Kostyukov ve Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Galuzin ise ilk kez İstanbul’daki heyette yer aldı.
Heyete, Genelkurmay Bilgi Dairesi Başkan Yardımcısı Rusya Kahramanı Aleksandr Zorin, Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkan Yardımcısı Elena Podobreevskaya, Dışişleri Bakanlığı BDT Ülkeleri İkinci Daire Başkanı Aleksey Polişçuk ve Savunma Bakanlığı Uluslararası Askerî İşbirliği Genel Müdürlüğü Başkan Yardımcısı Viktor Şevtsov dâhil edildi.
Üç yıl önceki görüşmelere katılan Dışişleri Bakan Yardımcısı Andrey Rudenko ve Duma Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Leonid Slutskiy bu kez heyette yer almadı.
Ukrayna tarafının başında, 2022’deki görüşmelerde de yer alan Savunma Bakanı Rüstem Umerov vardı. Heyette ayrıca Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Kislitsa, SBU Başkan Yardımcısı Aleksandr Poklad, Dış İstihbarat Servisi Başkan Yardımcısı Oleg Lugovskoy, Genelkurmay Başkan Yardımcısı Aleksey Şevçenko, Askerî İstihbarat Başkan Yardımcısı Vadim Skibitskiy ve Zelenskiy Ofisi’nden Aleksandr Bevz bulundu.
Batı basını, Kiev’in görüşmelere ABD’li temsilcilerin de katılmasında ısrar ettiğini yazdı. Ancak Moskova, yalnız görüşme isteğini yineledi ve hatta Türk temsilcilerin bile salonda bulunmasına sıcak bakmadı. Buna rağmen Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan görüşmelerde yer aldı.
Neler konuşuldu?
Görüşmeler saat 13:39’da başladı ve yaklaşık iki saat sürdü. Salonun boşaltılmasının ardından diyaloğun tamamlanıp tamamlanmadığı netleşmedi. Medinskiy’in ifadelerine göre, bu son görüşme olmayacak.
“Genel olarak sonuçtan memnunuz ve diyaloğu sürdürmeye hazırız” dedi Medinskiy.
Taraflar, üç yılın en büyük esir değişimi konusunda anlaştı: 1000’e 1000 değişim yapılacak. En son 19 Nisan 2025’te taraflar 246’şar kişiyi değiş tokuş etmişti.
Medinskiy, “Her iki taraf da olası bir ateşkesin nasıl olacağını detaylarıyla tarif ederek kendi vizyonlarını sunacak.” bilgisini paylaştı.
Bu başlık, daha görüşmeler başlamadan medyada gündemdeydi. Kiev, yalnızca 30 günlük bir ateşkesi tartışmak istediğini açıklamıştı. Moskova ise buna “niyetimiz var ama bazı hususlar var” yaklaşımıyla karşılık verdi. Özellikle ateşkesin denetimini kimin nasıl yapacağı konusunda belirsizlikler bulunuyor. Kremlin, Ukrayna ordusunun kontrolünün zayıf olduğuna inanıyor; Donbas’taki savaş deneyimleri, komutan emirlerine itaat edilmeme örnekleriyle bu kanaati destekliyor.
“Mevcut durumu dikkate alarak”
Kremlin, bu görüşmeleri Mart 2022’de kesilen sürecin devamı olarak değerlendiriyor ama “mevcut şartlara göre güncellenmiş bir versiyon” olarak. Kremlin’in dış politika danışmanı Yuriy Uşakov, “Elbette mevcut durumu dikkate alıyoruz.” dedi.
Geçen yıl The New York Times, 15 Nisan 2022 tarihli ancak imzalanmayan bir İstanbul anlaşması taslağını yayımlamıştı. Taslağa göre Ukrayna, tarafsız bir ülke kalmayı, askerî ittifaklara katılmamayı ve topraklarında yabancı asker bulundurmamayı taahhüt ediyordu.
Anlaşma, Rusçanın ikinci resmî dil olarak kabul edilmesini ve Nazi propagandası yasağını içeriyordu. Kiev heyeti ise bu başlıkları tartışmayı reddetmişti. Ayrıca anlaşmaya göre Ukrayna, 30 gün içinde nazifikasyon yasalarını iptal edecekti.
Putin ise bu taslak için “Ukrayna heyetinin başkanı tarafından paraflanmıştı, demek ki içeriği uygun bulunmuştu” değerlendirmesinde bulunmuştu.
2022’de süreç tamamlanamadı. Ukrayna tarafı adına müzakerelere katılan David Arahamiya, o dönem süreci İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın sabote ettiğini söylemişti. Johnson, Kiev’e giderek “barış değil savaş” önerisinde bulunmuş ve 120 zırhlı araç, kıyı savunma sistemleri ile 500 milyon dolarlık kredi sözü vermişti.
Bu kez de İngiltere sürece dahil olmak istiyor. The Guardian’a göre Başbakan Danışmanı Jonathan Powell, Ukrayna tarafına danışman olarak atandı. Görüşmenin ardından Zelenskiy, ABD Başkanı Donald Trump ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmeye Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, İngiltere Başbakanı Kir Starmer, Almanya Başbakanı Friedrich Merz ve Polonya Başbakanı Donald Tusk da katıldı.
Trump, gerekirse Putin’le bu süreci görüşebileceğini belirtti. Bu arada, her iki ülkenin heyeti hâlâ İstanbul’da bulunuyor.
