.webp){kind=logo}
Rusya’da 1 Ocak’tan itibaren taşıt kredisi almak isteyenlerin gelirlerinin değerlendirilmesine ilişkin kurallar değişecek. Bankacılar, ret kararlarının yalnızca kayıt dışı geliri olan Rusya vatandaşlarını değil, maaş bankası dışında kredi kullanan güvenlik güçleri mensuplarını da etkileyebileceği uyarısında bulunuyor.
1 Ocak 2026’dan itibaren Rus bankaları, taşıt kredisi başvurusu yapan vatandaşların gelirlerini kendi iç modellerine göre değerlendirme imkanını kaybedecek.
Gelir değerlendirmesinde daha sıkı gerekliliklere geçilmesinin, yeni kredilerde ret oranlarında keskin bir artışa yol açabileceği ve potansiyel borçluların yüzde 40’ına kadarının bankaların değerlendirme alanı dışına çıkabileceği uyarısında bulunan Ulusal Finans Piyasası Konseyi (NSFR), bu durumu Rusya Merkez Bankası’na gönderdiği bir mektupta dile getirdi. RBK’nin eriştiği mektupta piyasa katılımcıları, müşterilerin gelirlerinin hesaplanmasında kullanılan model yaklaşımının 1 Temmuz 2027’ye kadar uzatılmasını talep etti.
Rusya Merkez Bankası, NSFR’nin başvurusunu doğruladı ancak bankaların talebini desteklemediklerini açıkladı. Düzenleyici kurumun bir temsilcisi, RBK’ye yaptığı açıklamada, Rusya Merkez Bankası’nın taşıt kredilerinin verilmesi sırasında borçluların gelirlerinin değerlendirilmesinde model yaklaşımını uzatmayı planlamadığını belirtti.
2026 başından itibaren düzenlemede ne değişiyor
Eylül 2024’te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, kreditörlerin — bankalar ve mikrofinans kuruluşları (MFK) — borçluları değerlendirirken gerçek kişilerin gelirlerini doğrulayan güncel resmi bilgileri kullanmaları yönünde talimat verdi. Fiilen bu düzenleme, piyasa katılımcılarının yalnızca yeni “Vatandaşın Dijital Profili” sisteminde toplanan verilere dayanmasını öngörüyor. Gerçek kişilerin gelirlerine ilişkin bilgiler bu sisteme Federal Vergi Servisi (FNS) ve Sosyal Fon tarafından, kurumlar arası etkileşim sistemi SMEV üzerinden yüklenecek. Ancak sistem henüz tam anlamıyla devreye alınmadı.
Rusya Merkez Bankası, borçluların ödeme gücünün değerlendirilmesinde bankaların giderek daha fazla resmi gelir verilerine dayanmasını sağlayacak şekilde düzenlemeleri kademeli olarak sıkılaştırıyor. Buna göre Temmuz 2025’ten itibaren kreditörlerin, müşterinin borç yükünü kredi bürolarından (BKI) alınan verilere dayanarak hesaplaması yasaklanacak. 1 Eylül’den itibaren ise 200 bin ruble ve üzerindeki kredilerde bankalar yalnızca müşterinin resmi gelir verilerini esas alabilecek. Bankacılık ürünleri arasında bu kurala tek istisna, taşıt kredileri için tanındı. Bankalar, 1 Ocak 2026’ya kadar araç kredisi almak isteyen borçluların gelirlerini değerlendirmede iç model hesaplamalarını kullanabiliyordu. Gelecek yıldan itibaren bu kolaylık da sona erecek.
Bankaların endişeleri neler
NSFR’nin başvurusuna göre, taşıt kredilerinde borçlu değerlendirmesinde model yaklaşımından vazgeçilmesi erken bir adım niteliği taşıyor; zira bankaların vatandaşların gelir verilerini alması gereken altyapı henüz kullanıma hazır değil. Piyasa katılımcılarının yalnızca “Vatandaşın Dijital Profili”nden (TsP) gelen verilere geçişi 1 Ağustos 2026’ya ertelendi. Mektupta, “önemli sayıda orta ve küçük ölçekli bankanın yanı sıra MFK’lerin sisteme entegrasyonunun gerekliliği” dikkate alındığında, sürecin 2027 ortalarına kadar uzayabileceği ifade ediliyor.
NSFR Başkanı Andrey Emelin, gelir bilgilerine ilişkin sorunun çok katmanlı olduğuna dikkat çekti. Emelin, bazı vatandaş kategorilerinin gelirlerinin prensip olarak “Vatandaşın Dijital Profili”nde yer almayacağını vurguladı. Örneğin, bireysel girişimcilerin, basitleştirilmiş vergi sistemi ve tek tarım vergisi kapsamında vergi ödeyenlerin gelirlerine ilişkin bilgiler henüz sistemde bulunmuyor. “Yol haritası”na göre bu verilerin 1 Mart 2026’dan itibaren eklenmesi öngörülüyor.
Emelin, yaptığı değerlendirmede, devlet kurumlarının prensip olarak görmediği ve bankaların da göremeyeceği gelir türleri bulunduğunu belirterek, kolluk kuvvetleri, güvenlik birimleri ve askerlerin gelirlerini örnek gösterdi. Emelin, bunun birkaç milyon kişiyi kapsayan büyük bir vatandaş grubuna işaret ettiğini, bu kişilerle ilgili bankaların otomatik olarak hangi bilgileri alabileceğinin belirsiz olduğunu, bu nedenle yalnızca kağıt belgelerle çalışılması gerekeceğini ve kağıt belgelerle çevrim içi kredi verilmesinin nasıl mümkün olacağının net olmadığını söyledi.
Rusya Bankalar Birliği (ABR) Bankacılık Gelişimi Departmanı Direktörü Yelena Samohina da bazı vatandaş kategorilerinin gelir verilerinin kapalı olmasına dikkat çekti. Samohina ayrıca, işletmelerin çalışanlara yaptığı ve devlet veritabanlarına yansımayan gayriresmi ödemeler uygulamasını hatırlattı. Samohina, bu gibi durumlarda ne dijital profilin ne de maaş hesap dökümlerinin, vatandaşın gerçek gelirini objektif şekilde değerlendirmeye imkan tanıdığını belirtti. ABR de, taşıt kredilerinde müşteri değerlendirmesinde model yaklaşımının kaldırılmasının bankalar için ek zorluklar yaratacağını, bunun beklenen bir sonuç olsa da süreci zorlaştıracağını ifade ediyor. Samohina’nın aktardığına göre bankalar, 2019’dan bu yana “Vatandaşın Dijital Profili” (TsP) üzerinden borçlu verilerine deneysel modda erişim imkanına sahip.
Samohina, Aralık başı itibarıyla TsP’ye nüfusu aktif şekilde kredilendiren bankaların tamamının bağlı olmadığını, bu sisteme yalnızca 87 kredi kuruluşunun entegre edildiğini kaydetti.
NSFR ayrıca, taşıt kredilerindeki kolaylıkların kaldırılmasının yalnızca bankacılık sektörünü değil, otomobil satışlarını da etkileyeceğini vurguladı. Birliğin verilerine göre Rusya’da 2025 yılında yeni yerli otomobillerin yüzde 60–65’i, ithal otomobillerin ise yaklaşık yüzde 79’u krediyle satın alındı. İkinci el araç segmentinde krediyle satışların payı ise yüzde 28 seviyesinde bulunuyor. Bankacılar, potansiyel borçluların değerlendirilmesine ilişkin kuralların sıkılaştırılmasının, taşıt kredilerinde hem onay oranlarını hem de kredi kullandırımlarını olumsuz etkileyeceğini öngörüyor.
Bankacılık sektörü temsilcileri, taşıt kredilerinin başvurularının çoğunlukla bankada değil, müşterinin araç bayisinde bulunduğu sırada yapıldığına dikkat çekerek, başvuru anında gelir değerlendirmesinin son derece hızlı şekilde yapılması gerektiğini vurguluyor. Bankacılar, resmi verilere erişimde yaşanacak herhangi bir gecikmenin, aracın krediyle satın alınmasını imkansız hale getireceğini, çünkü borçluların yanlarında gelir belgeleri taşımadığını ifade ediyor. Ayrıca, müşterinin aracı aile adına satın aldığı durumların sık görüldüğünü belirten bankacılar, bu nedenle bankalar için bireysel gelirden ziyade hanehalkı gelirinin değerlendirilmesinin önem taşıdığını kaydediyor.
